تصمیم گرفتیم همراه سیاوش اسماعیلی به منطقه‌ای برویم که بر اساس آمارهای سازمان پسماند سهم بالایی در تولید کیسه نایلون در میان مناطق مختلف پایتخت دارد. در یکی از روزهای گرم تیرماه، ایستگاه جمع‌آوری پسماند شماره ۱۲ در خیابان شوش، محل آزمایش این اختراع نخبه جوان شد، اختراعی که شاید روزی گره از مشکل کیسه‌های پلاستیکی پایتخت باز کند. انبوه کیسه‌های نایلونی انباشته شده روی هم نخستین تصویری است که در بدو ورود به مرکز جمع‌آوری پسماند منطقه ۱۲، کام ما و مخترع جوان را تلخ می‌کند و این تلخ‌کامی وقتی بیشتر می‌شود که مدیر مرکز پسماند هم به جمع‌مان اضافه می‌شود و از آمار جمع‌آوری روزانه کیسه‌های نایلونی می‌گوید. آمارها بهت‌آور و هشداردهنده هستند. مدیر مرکز پسماند می‌گوید: «روزانه ۳ هزار و ۶۰۰‌کیلوگرم کیسه نایلونی از منطقه ۱۲ جمع‌آوری می‌شود.» حتی ذهن هم از پس تصور کردن این حجم از کیسه نایلون در یک مکان بر نمی‌آید. «رسول زارعی» ادامه می‌دهد: «منطقه ۱۲ یکی از مراکز مهم تجاری تهران است و به همین دلیل هم سهم زیادی در تولید کیسه نایلونی دارد».

جادوی پروفسور بالتازار جوان

مخترع جوان پیشنهاد می‌دهد برای آزمایش اختراع به محل دپوی کیسه‌های نایلونی برویم. نخبه جوان می‌گوید کیسه نایلونی که اختراع کرده در عرض ۴۰ تا ۱۰۰ ثانیه در آب حل می‌شود و هیچ اثری از آن باقی نمی‌ماند. اما موضوع به همین‌جا ختم نمی‌شود. سیاوش اسماعیلی می‌گوید: «آبی که کیسه پلاستیک در آن حل شده قابل خوردن است چون این کیسه از مواد ارگانیک ساخته شده و حتی می‌توان از آن برای آبیاری و رشد گیاهان استفاده کرد.» آقای نخبه از نتیجه آزمایش‌هایش اطمینان دارد. دست به کار می‌شود و تکه‌ای از کیسه پلاستیک را داخل پارچ آب می‌اندازد. خبر حضور این مخترع به گوش کارگران مرکز پسماند هم رسیده است و آنها هم به جمع ما پیوسته‌اند تا نظاره‌گر این آزمایش جالب باشند. زمان‌سنج را روشن می‌کنیم. ادعای مخترع جوان واقعیت دارد. هنوز ۱۰۰ ثانیه نگذشته که اثری از کیسه پلاستیک در آب دیده نمی‌شود. مدیر مرکز جمع‌آوری پسماند نمی‌تواند تعجب خود را از این اتفاق پنهان کند و خطاب به اسماعیلی می‌گوید: «این اختراع می‌تواند انقلاب بزرگی را در پایتخت رقم بزند. آمار تولید کیسه‌های پلاستیک در تهران شبیه به فاجعه است. روزانه ۷ هزار و ۵۰۰ تن زباله در تهران تولید می‌شود که ۵۰۰ تن آن زباله پلاستیکی است. بر اساس آمار، هر خانواده تهرانی در روز به‌طور میانگین ۳ کیسه پلاستیکی مصرف می‌کند. کیسه‌های پلاستیکی‌ای که بسیاری از آنها غیرقابل بازیافت هستند.» «رسول زارعی» می‌گوید: «کیسه‌های پلاستیکی‌ موجود در بازار علاوه بر غیر‌قابل بازیافت بودن مشکلات دیگری هم در پایتخت به وجود می‌آورند. بسیاری از کیسه‌ها توسط شهروندان در جوی‌ها رها شده و موجب گرفتگی آبراهه‌ها و فاضلاب‌ها می‌شود و سیلاب‌های خیابانی را در زمان بارندگی به وجود می‌آورند.»

تجزیه بطری در ۳۰ روز

متولیان بازیافت در سال‌های گذشته سعی کردند با روش‌های مختلف، فرهنگ استفاده از کیسه‌های نایلونی را در میان شهرنشینان اصلاح کنند تا شاید آمار مصرف کاهش پیدا کند. این تلاش‌ها تا جایی ادامه پیدا کرد که یک روز تیر ماه را به نام روز بدون کیسه نایلون در تقویم نامگذاری کردند. اما با همه این تلاش‌ها، به گفته مسئولان، همچنان آمار تولید کیسه‌های پلاستیک بالاست. زارعی می‌گوید: «مناطق ۴، ۱، ۳، ۸، ۷ و ۱۲ به‌ترتیب آمار بیشترین حجم تولید زباله را در میان مناطق مختلف به خود اختصاص می‌دهند اما منطقه ۱۲ در تولید کیسه‌های نایلونی نسبت به مناطق دیگر پیشتاز است.» توضیحات مدیر مرکز پسماند که به اینجا می‌رسد، اسماعیلی برگ دیگری از اختراعاتش را رو می‌کند و از اختراع بطری پلاستیک تجزیه‌پذیری می‌گوید که آن هم مثل کیسه نایلون تجزیه‌پذیر، شگفت‌آور است: «بطری پلاستیکی با فرمولی خاص اختراع کردم که در اثر مجاورت با خاک و آب در مدت ۲۸ تا ۳۰ روز تجزیه می‌شوند و اثری از آن باقی نمی‌ماند. در حالی که بطری‌های معمولی برای تجزیه شدن به سال‌ها زمان نیاز دارند.»

تولید کیسه با مواد ارگانیک

علاقه نخبه جوان تهرانی به رشته شیمی بود اما شرایط او را مجبور کرد در رشته کامپیوتر درس بخواند. تا مقطع دکترای کامپیوتر پیش رفت و چند اختراع قابل توجه در این حوزه از او ثبت شد که مهم‌ترین آن دست هوشمند مصنوعی است. اختراعی که ایران را به سومین کشور تولید‌کننده دست مصنوعی در دنیا تبدیل کرد. اما چند سال قبل به دلیل علاقه قلبی‌اش تصمیم گرفت مطالعاتش را در رشته شیمی آغاز کند. اسماعیلی می‌گوید: «۵ سال وقتم را صرف مطالعه کتاب‌های شیمی و تفکر در فرمول‌های مختلف کردم. همیشه انبوه کیسه‌های پلاستیکی رها شده در کوچه‌ها و خیابان‌ها مرا آزار می‌داد تا اینکه تصمیم گرفتم از علم شیمی استفاده و کیسه پلاستیکی‌ای اختراع کنم که در کمترین زمان تجزیه شود. در طی یک سال، روند تولید و مصرف کیسه‌های پلاستیکی در کشورهای مختلف دنیا را هم بررسی کردم. در دنیا ۳ مخترع، کیسه پلاستیک‌تجزیه‌پذیر اختراع کرده‌اند اما در فرمول هریک از آنها موادی به کار رفته که تقریباً خاص همان کشور است و در همه کشورها وجود ندارد. مثلاً در کشور آفریقای جنوبی یک محقق، کیسه نایلون تجزیه‌پذیری را اختراع کرده که پایه اصلی تشکیل‌دهنده آن، نــوع خاصی از ســیب‌زمینی است که فقط در کشورهای آفریقای جنوبی کشت می‌شود. دانشمندی از کشــور اسـکاندیناوی کیسـه پلاستیک تجزیه‌پذیری اختراع کرده که از نوعی جلبک قرمز که خاص همان کشور است تولید می‌شود اما فرمول ابداعی من در ساخت کیسه نایلون از مواد ارگانیکی تشکیل می‌شود که در همه کشورها موجود است.»

فقط کافی است مسئولان اراده کنند

مخترع جوان تهرانی فرمول ساخت کیسه پلاستیک تجزیه‌پذیرش را بر اساس فصل تغییر می‌دهد. دکتر اسماعیلی می‌گوید: «چون کیسه پلاستیکی اختراعی من در آب تجزیه می‌شود، فرمول ساخت را بر اساس فصلی که در آن هستیم تغییر می‌دهم. در فصل سرما فرمول ساخت را طوری تغییر می‌دهم که کیسه در آب گرم تجزیه شود و نسبت به آب سرد واکنش نشان ندهد. یا برعکس در فصل تابستان فرمول ساخت کیسه را طوری تغییر می‌دهم که نسبت به آب سرد واکنش نشان دهد و تجزیه شود. نکته مهم‌تر آنکه، کیسه پلاستیکی اختراعی من با دستگاه‌های موجود تولید کیسه نایلون در ایران سازگاری دارد. یعنی اینکه فقط کافی است مسئولان اراده کنندو تصمیم بگیرند که فرمول من را در ساخت کیسه پلاستیک به کار ببرند و تولید‌کننده‌ها با دستگاه‌های موجود کارخانه‌ها می‌توانند این کیسه را به تولید انبوه برسانند

.» اگر مافیای زباله بگذارد!

هزینه تولید انبوه کیسه‌های نایلونی چقدر است؟ قیمت این کیسه‌ها برای مصرف‌کننده در صورت تولید انبوه آنقدر مناسب است که آنها را ترغیب به خرید کند؟ دکتراسماعیلی در این‌باره می‌گوید: «هزینه تولید یک تن کیسه پلاستیک با فرمول من، فقط یک میلیون تومان گران‌تر از هزینه تولید همین مقدار کیسه پلاستیک معمولی است. اما این هزینه با هزینه‌هایی که به شهرداری برای جمع‌آوری و انتقال آنها به مراکز پسماند و در مرحله بعد سوزاندن یا بازیافت تحمیل می‌شود قابل مقایسه نیست.» امیدواریم مسئولان شهری قدر این نخبه جوان و اختراع منحصربه‌فردش را بدانند و شرایط را برای تولید انبوه کیسه پلاستیک تجزیه‌پذیر فراهم کنند. البته کیسه پلاستیک تجزیه‌پذیر آقای دکتر به مذاق خیلی‌ها خوش نمی‌آید؛ افرادی که مافیای زباله را در پایتخت راه انداخته‌اند و از این رهگذر سود هنگفتی را به جیب می‌زنند.جالب است بدانید اسماعیلی با اختراع شیشه هوشمند پلمیری در نخستین فستیوال بین المللی جایزه بزرگ اختراعات ایران از میان بیش از ۶ هزار شرکت کننده برتر شده است

.» اختراعم را ثبت نکردم چون…

سیاوش اسماعیلی کیسه پلاستیک تجزیه‌پذیر را در سازمان اختراعات ثبت نکرده است. دلیلش را که جویا می‌شویم می‌گوید: «من تا به حال ۶ اختراع داشته‌ام و همه آنها را ثبت کرده‌ام. ترجیح دادم فعلاً این اختراع را ثبت نکنم. چون برای دریافت تأییدیه، مخترع باید فرمول را به‌طور کامل توضیح دهد. پس از تأیید و طی مراحل ثبت، قوه قضاییه اظهارنامه‌ای صادر می‌کند که بر اساس آن انحصار تولید اختراع را به مدت ۲۰ سال به فردی که آن را ثبت کرده است می‌دهد. اما گاهی برخی سودجویان با اعمال تغییری جزئی در فرمول، آن محصول را به تولید انبوه می‌رسانند. مخترع متوجه می‌شود و شکایت می‌کند اما روند پیشبرد این پرونده‌ها در قوه قضاییه به قدری کند است که تا زمان به نتیجه رسیدن، کار از کار گذشته است

.» حسن خلیل‌آبادی، عضو شورای شهر: حمایت می‌کنیم «

اعضای شورای‌شهر از هر نوآوری، اختراع و کارآفرینی‌ای که به بهبود وضعیت محیط‌زیست شهر تهران کمک کند، حمایت می‌کنند.» این جمله را عضو شورای‌شهر تهران وقتی موضوع اختراع کیسه پلاستیک تجزیه‌پذیر توسط یک جوان نخبه تهرانی را می‌شنود می‌گوید و ادامه می‌دهد: «محیط‌زیست پایتخت به دلیل استفاده بی‌اندازه تهرانی‌ها از کیسه‌های نایلون با مخاطرات جدی مواجه است و این اختراع می‌تواند اتفاقات خوبی را رقم بزند.» «حسن خلیل‌آبادی» از این جوان نخبه می‌خواهد به کمیسیون محیط‌زیست شورای‌شهر مراجعه کند و ادامه می‌دهد: «ما از این مخترع تهرانی حمایت می‌کنیم. کیسه پلاستیک تجزیه‌پذیر را می‌توان در بازارهای میوه و تره‌بار جایگزین کیسه‌های فعلی کرد.»

محمود دلاور؛ فعال محیط‌زیست: قدر این اختراع را بدانید

«استفاده از کیسه‌های پلاستیک تجزیه‌پذیر در بسیاری از کشورهای دنیا مرسوم است. در بسیاری از کشورهای توسعه یافته از اختراعات حوزه فناوری‌های نوین حمایت می‌شود.» این جملات را محقق حوزه فناوری‌های نوین و فعال محیط‌زیست می‌گوید و ادامه می‌دهد: «از نخستین روزی که آقای اسماعیلی پروژه ساخت کیسه نایلون تجزیه‌پذیر را آغاز کرد با او همراه بوده‌ام و در جریان جزئیات این اختراع هستم. آبی که کیسه در آن تجزیه می‌شود قابل استفاده است و هیچ ضرری ندارد. امیدوارم مسئولان قدر این اختراع را بدانند.»